روزگار رو به زوال سرزمین "آسیاب های بادی نشتیفان"/ "آس باد" چشم به راه شناسنامه جهانی

به گزارش خبرنگار مهر از مشهد، "آسیاب های بادی نشتیفان" یکی از بزرگترین مکان های تاریخی خراسان رضوی است که به دلیل بی توجهی های مسئولان میراث فرهنگی جایگاه و هویت واقعی اش شناخته نشده و اکنون دیرزمانی است که ردپای گردشگر و توریستی در این نقطه از زمین پیدا نیست.

سالهاست که به خاطر همین بی مهری ها، روزهای طلایی این میراث باستانی در حال غروب کردن است طوری که به اذعان ساکنان این منطقه حتی پرنده هم در اطراف نشتیفان پر نمی زند.

غروب سرزمین نشتیفان

هم اکنون غروب نشتیفان با تکاپوی مسئولان برای ثبت جهانی این میراث کهن دوران صفویه مصادف شده و این امر در حالی رخ می دهد که مدیران میراث فرهنگی به جای کمک و شناساندن هر چه بیشتر این اثر تاریخی در نزد مردم این استان و یا سراسر کشور تنها به دنبال تکمیل کارنامه افتخارات خود هستند.

نگاه متولیان امر نسبت به حفظ و معرفی آثار تاریخی تکلیف مدارانه و از سر دغدغه ذهنی نیست و این موضوع موجب شده تا نشتیفان به عنوان دیاری بی سرپناه بر روی نقشه جغرافیایی این استان گم شود.

یک کارشناس آثار باستانی در رابطه با این اثر تاریخی به خبرنگار مهر می گوید: مجموعه آسیاب های بادی نشتیفان که در گویش محلی به آنها "آس باد" گفته می شود، از بزرگترین مجموعه های خشت، گل و چوب بازمانده از دوره صفویه است که در حال حاضر عدم حضور گردشگر و توریسم نخستین مسئله ای است که در سفر به این سرزمین در ذهن آدمی تداعی می شود.

پرونده ای که بر روی سکوهای یونسکو در انتظار ثبت جهانی است

کوروش سرابی یکی از دلایل عدم حضور گردشگر در این منطقه تاریخی را مربوط به برنامه ریزی نکردن مسئولان برای شناساندن این اثر تاریخی در نزد عموم مردم دانسته و می افزاید: در حال حاضر پرونده این منطقه تاریخی بر روی سکوهای یونسکو در انتظار ثبت جهانی است اما بنده معتقدم تا هنگامی که پای گردشگران به این منطقه باز نشود نمی توان پرونده ثبت جهانی این اثر را به جایی رساند.

وی تاکید می کند: دغدغه مند نبودن مسئولان میراث فرهنگی یکی از عواملی است که موجب عدم رسیدگی کافی به آثار باستانی این استان شده و در این میان  هیچ گردشگری حتی نام این مکان تاریخی را یک بار هم نشنیده در حالی که این منطقه قابلیت بالایی برای جذب گردشگر و مسافر خارجی دارد.

این کارشناس آثار باستانی تصریح می کند: طی سالهای گذشته علیرغم گفته های مسئولان میراث فرهنگی اقدامی برای مرمت این مکان تاریخی و آشنا ساختن مردم با این مکان تاریخی انجام نشده و این امر موجب بی رغبتی گردشگران شده است.

وی بیان می کند: وابستگی به دلارهای نفتی موجب شده تا همواره فکر تامین منابع و درآمد را از طریق این ماده سیاه دنبال کنیم در حالی که می توان با بهره گیری از آثار تاریخی نظیر آسیاب های بادی نشتیفان مبالغ بسیاری را بدست آورد و این امر علیرغم اینکه موجب شناخت بیشتر کشور می شود سبب توسعه و رشد اقتصاد نیز خواهد شد.

مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی نیز به خبرنگار مهر می گوید: مجموعه آسیاب های بادی نشتیفان که در گویش محلی به آنها "آس باد" گفته می شود، از بزرگترین مجموعه های خشت، گل و چوب بازمانده از دوره صفویه است که چرخش این آس باد ها تنها به وزش باد قوی، مداوم و شبانه روزی 120 روزه سیستان بستگی دارد که در مناطق مختلف خراسان، به ویژه از خواف تا نهبندان می وزد و با حرکت دادن پره های چوبی این آس بادها، باعث انتقال نیرو به سنگ و آرد شدن گندم ها می شود.

استفاده بهینه از باد یکی از علل اهمیت ثبت "آس بادها" در فهرست آثار جهانی

رجبعلی لباف خانیکی با بیان اینکه آس باد چشم به راه شناسنامه جهانی است، ادامه می دهد: در حال حاضر مقدمات ثبت جهانی این اثر تاریخی طی شده و به دنبال مقاوم سازی و مرمت بخش های آسیب دیده این آس بادها هستیم تا هرچه سریع تر نام این مجموعه تاریخی در فهرست آثار جهانی ثبت شود.

وی بر وجود حدود 40 آس باد در منطقه نشتیفان خبر می دهد و می گوید: شهر نشتیفان از توابع شهرستان خواف در 270 کیلومتری جنوب غربی مشهد قرار گرفته است و 40 آس باد دارد که در ارتفاع ‌‌15 تا ‌‌20 متر از سطح زمین قرار گرفته اند که استفاده بهینه از باد یکی از علل اهمیت ثبت این اثر در فهرست آثار جهانی است.

تلاش های میراث فرهنگی برای شناساندن آسیابهای بادی نشتیفان

مدیر کل میراث فرهنگی خراسان رضوی با اشاره به سخنانی مبنی بر اینکه میراث فرهنگی دقت نظر لازم را در حفظ هویت این اثر تاریخی و جذب گردشگر نداشته است، می افزاید: این سخن اشتباه و مغرضانه است زیرا تلاشهای بسیاری از سوی میراث فرهنگی استان برای شناساندن این مجموعه تاریخی صورت گرفته و این گونه نیست که گردشگری به این منطقه برای بازدید مراجعه نکند.   

وی با اعلام اینکه یکی از دلایل کاهش گردشگران در این منطقه مربوط به کاهش باد است، می گوید: آس بادها چندی پیش به علت کاهش باد با سرعت زیاد حرکت نمی کردند اما در حال حاضر صدای چرخ برخی از آس بادها به گوش می رسد و این امر می تواند موجب جذب گردشگران داخلی و خارجی شود.

باد‌های معروف 120 روزه سیستان

يک کارشناس تاريخ و عضو انجمن ميراث فرهنگي نشتيفان هم به مهر می گوید: آسياب هاي بادي نشتيفان يکي از چشمگيرترين آثار ميراث فرهنگي استان است که به دلیل وزش باد‌های زیاد منطقه ای، این محل، نشتیفان که از نیش توفان می‌آید نام گرفته است.  

حسين معتمدي در گفت وگو با خبرنگار مهر می افزاید: اصلی‌‌ترین منبع انرژی آس​بادها، باد‌های معروف 120 روزه سیستان است که نه فقط در همان 120 روز بلکه در تمام مدت سال اثرات آن وجود دارد.

وی تصریح می کند: آسیاب بادهای این منطقه از ساده‌‌ترین مصالح شامل خشت و گل و چوب ساخته شده و این اثر بازمانده از دوره صفوی است که هنوز پابرجا مانده اما دیگر مسافری برای بازدید به این نقطه نمی رود چرا که اقدامات زیربنایی و مکان های رفاهی برای جذب هر چه بیشتر گردشگران در اطراف این محل ایجاد نشده است.

اطلاعات دقيقي درباره پيدايش آسياب هاي بادي وجود ندارد

وی با اعلام اینکه اطلاعات دقيقي درباره پيدايش آسياب هاي بادي وجود ندارد، می افزاید: بيشتر مورخان زمان ساخت این اثر را یا قبل از فتح ايران به دست مسلمانان و یا مربوط به هزار و ۷۰۰ سال قبل از ميلاد مسيح مربوط مي دانند.

به گفته وی کتاب تاريخ ابن خلدون قديمي ترين مرجعي است که وجود آسياب بادي را متعلق به قبل از اسلام می داند.

این کارشناس تاريخ و عضو انجمن ميراث فرهنگي نشتيفان در بخش دیگری از سخنانش با بیان اینکه آس باد‌های نشتیفان در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده، می افزاید: هنگامی که یک اثر به ثبت ملی می رسد باید مورد مراقبت های جدی قرار بگیرد اما این امر به خوبی از سوی سازمان میراث فرهنگی پیگیری نشد و به نظر می‌رسد اهمیت این اثر ملی هنوز برای مسئولانی که از آثار باستانی محافظت می کنند روشن نشده است.

معتمدی ادامه می دهد: نشتیفان به آسیاب‌‌های بادی‌اش معروف شده است و در گذشته رونق این منطقه بسیار خوب بود اما در حال حاضر به دلیل بی توجهی های صورت گرفته از سوی متولیان امر شاهد رونق و شکوفایی این منطقه نیستیم.

تیشه بی خیالی به ریشه آسیاب های بادی نشتیفان

تیشه بی توجهی به ریشه آسیاب های بادی نشتیفان موجب شده این منطقه تاریخی در کنج عزلت و فراموشی فرو رود بنابراین برنامه ریزی برای جذب گردشگر و مرمت این اثر تاریخی می تواند به تسریع روند ثبت جهانی این مکان کمک کرده و رونق اقتصادی را برای این استان به دنبال داشته باشد.

...........................

گزارش: مرضیه صاحبی